Het mysterie van Jozef & Echnaton

Hoofdstuk II

Laten we eens kijken of de Bijbel soms zelf iets vertelt over de invloed van de Hyksos.

Gn.12:14-
Zodra Abraham Egypte binnentrok, zagen de Egyptenaren, dat de vrouw zeer schoon was; en toen de vorsten van Farao haar zagen, roemden zij haar bij Farao (…).

Abraham was 75 jaar toen hij zijn geboortestreek Ur in Mesopotamië verliet en naar Kanaän trok. Enige tijd later arriveerde hij in Egypte. De aanwezigheid van Farao verraadt hier, dat Abrams verblijf in Egypte ná de Hyksos-periode plaatsvond. Sedert de vroegste tijden van de Egyptische geschiedenis werd met farao het koninklijk paleis aangeduid. Het woord farao  (Per aa ) betekent oorspronkelijk Groot Huis. Eerst sinds de 18e dynastie werd het woord Farao gebezigd voor de vorst zelf, gelijk het Witte Huis op de president van Amerika doelt. Daar het bij Gn.12:15 zondermeer om een ontmoeting tussen personen gaat en Farao (met hoofdletter) een titel of persoonsnaam is, moet de tekst zich afspelen in de 18e dynastie en niet in de Hyksos-periode. Wél is mogelijk, dat Abram nog in de Hyksos-periode werd geboren, op 75 jarige leeftijd als "herdersvorst" naar Kanaän trok, en vervolgens in het begin van de 18e dynastie doorreisde naar Egypte. Zie tabel 2 kolom f, waar de periode Abram globaal staat ingedeeld.

Gn.12:04-
(…) en Abram was vijfenzeventig jaar oud, toen hij uit Haran trok.

Hoewel de Hyksos-periode een zwarte bladzijde in de geschiedenis van Egypte was, brachten de vreemde indringers veel voordelen. Zij introduceerden de olijfbomen en de granaatappelbomen, en hun militaire leiders voerden de strijdwagens en paarden in. Met deze informatie bekijken we de volgende fragmenten die over Jozef handelen.

Gn37:36-
De Midianieten nu verkochten hem naar Egypte, aan Potifar, een hoveling van Farao (...).

Gn.46:29-
(...) En zij kwamen in het land Gosen aan. En Jozef spande zijn wagen aan en trok naar Gosen, zijn vader Israël tegemoet.

Gelijk bij Abram is er bij de geschiedenis over Jozef continu sprake van Farao als persoonsnaam. Bovendien reed Jozef op een strijdwagen, zodat we hier twee aanwijzingen vinden. Ten eerste kunnen we Jozef niet voor de Hyksos-periode dateren, want toen bestonden er nog geen strijdwagen. Vervolgens geeft de aanwezigheid van Farao weer aan dat Jozef in de 18e dynastie thuis hoort. De gegevens over Abram sluiten hier op aan. De aartsvader werd geboren in de Hyksos-tijd en trok aan het begin van de 18e dynastie naar Egypte. Enige tijd later werd Jozef in de 18e dynastie geboren. Zie opnieuw tabel 2 kolom f.

Nadat farao Ahmose de Hyksos uit Egypte had verdreven, werden er nog regelmatig rondzwervende Chasoet-stammen in Kanaän gesignaleerd (Chasoet van Hikoe chasoet). Van Thoetmosis III (1482-1450) is bekend, dat hij een veldtocht uitvoerde tegen deze stammen, die door Kanaän zwierven tot aan het gebied Edom toe. Zoals opgemerkt, treffen we op de tempel van Amenhotep III (1386-1349)  te Soleb een interessant bericht aan over deze Chasoet-stammen, die een god Jahu of Jahwe vereerden. Chasoet-stammen kwamen nog voor ten tijde van farao Merenpthah (1202-1202). In de papyrus Anastasi VI lezen we namelijk een verslag van Inena, die melding maakt van deze stammen. De schrijver Inena die ook grensbeambte was, had de door Edom rondzwervende stammen met hun kudden, langs het fort van farao Merenptah geleid, zodat zij Egypte konden binnentrekken. Als het zomers te heet werd, verleenden de Egyptenaren de herderstammen tijdelijk toegang tot de Nijldelta, waar hun vee kon drinken. Uiteraard verliep een en ander met permissie van de farao. De situatie, die Inena beschrijft, doet denken aan de aartsvaders die met hun kudden door het zuiden van Kanaän zwierven en zo nu en dan Egypte bezochten.
(zie voor de Chasoet-stammen, tabel 2, roze kolom).

Alleen al door de geschiedenis van de Hyksos te vergelijken met een paar gegevens uit het boek Genesis (Gn.12:15 en Gn.46:29), ontstaat een globale indruk over de tijdlijn, waarin we de Bijbelse verhalen van Abram tot en met Mozes kunnen plaatsen.

1.
Abram werd in de Hyksos-periode geboren en kan een van de herdersvorsten zijn geweest. Aan het begin van de 18e dynastie trok hij naar Egypte. Farao Ahmose was toen aan het bewind. Zoals in hoofdstuk I,04 al werd opgemerkt stond farao Ahmose bekend onder de naam Jah-mes, waarin we de god Jah (wellicht de latere Jahwe) tegenkomen. Abram kan deze god omstreeks diezelfde tijd in Egypte hebben geïntroduceerd.
2.
Vervolgens kunnen we Isaäk en Jakob onder de Chasoet-stammen scharen die na de Hyksos-periode door Edom en Kanaän bleven zwerven.
3.
Jozef zal ook tot de Chasoet-stammen hebben behoord, en leefde in de 18e dynastie onder Echnaton.
4.
Mozes ten slotte, werd geboren onder Ramses II (of tijdens zijn opvolger farao Merenptah), in de 19e dynastie.

II.03: Ahmose, begin van de 18e dynastie

Nadat koning Kamose een begin had gemaakt met de verdrijving van de Hyksos, zou zijn opvolger Ahmose, de eerste farao van de 18e dynastie, de Hyksos voorgoed uit Egypte verjagen. Door de langdurige strijd met de Hyksos had het land zwaar schade geleden, zodat Ahmose al snel begon om de grenzen te herstellen door middel van een serie veldtochten. In het zuiden werd Nubië onderworpen. In het noorden nam hij de zwaar versterkte Hyksos-stad Avaris in en verjoeg hij de Aziaten naar Palestina en Syrië. Vanaf dat moment kon Egypte een nieuwe start maken. Met de regering van Ahmose begint dan ook het Nieuwe Rijk.
Als Abram rond het begin van de 18e dynastie naar Kanaän trok en vervolgens doorreisde naar Egypte, kan farao Ahmose heel goed de Farao zijn aan wie Abram zijn vrouw Sara uitleende.

Gn.12:18-
Toen riep Farao Abram en zeide: wat hebt gij mij daar aangedaan?

Ga verder met hoofdstuk II, paragraaf 03 »