Het mysterie van Jozef & Echnaton

Hoofdstuk VI

De Enakieten die in Kanaän gesignaleerd waren, behoorden tot de oudste bewoners en vertoefden vooral in het westelijke Jordaanland.

Dt.09:01-
Gij zult heden over de Jordaan trekken om het gebied in bezit te gaan nemen van volken, die groter en machtiger zijn dan gij, grote steden, hemelhoog versterkt –een groot en rijzig volk, Enakieten, die gij wel kent en waarvan gij hebt horen zeggen: wie kan voor de Enakieten stand houden?

Overigens hadden zich ten oosten van de Jordaan ook nog reuzen gevestigd, maar die stonden bekend als Refaïeten.

Dt.03:11-
Alleen Og, de koning van Basan was overgebleven als laatste der Refaïeten; zie zijn rustbank was een rustbank van ijzer; zij staat immers in Rabba der Ammonieten. Negen el is zij lang en vier el breed naar de gewone el.

Dt. 02:10-
De Emieten hadden eertijds daarin gewoond, een groot en talrijk volk, lang als de Enakieten; ook dezen werden voor Refaïeten gehouden; evenals de Enakieten, maar de Moabieten noemden hen Emieten.

De bewoners van Kanaän waren van reusachtige lengte. Met name de reuzen die in Kirjath-Arba verblijf hielden, werden Enakieten genoemd en in verhouding tot deze giganten voelden de Israëlieten zich zo nietig als sprinkhanen. Waarom werden de Enakieten als reuzen voorgesteld, en moeten we een dergelijk bericht wel serieus nemen? Toen Jozua en Kaleb het land bespioneerden, was Kanaän allang uitgegroeid tot het rijke Fenicië (het land van melk en honig), waar kooplieden langs de handelswegen reisden en daar liep men geen reuzen tegen het lijf. Er moet dus naar een symbolische omschrijving worden gezocht voor de reuzen. Voor de hand ligt dat de Israëlieten die nog maar net Egypte waren ontvlucht, zich niet alleen de sprinkhanen herinnerden, maar evenzeer de kolossale monumenten van de farao’s, die een teken waren van hun grootsheid en macht.
Met de mannen van grote lengte die in Kanaän woonden, zal men personen met soortgelijk aanzien hebben bedoeld. Kanaän bestond uit een lappendeken van steden en stadstaatjes, die allemaal geregeerd werden door een koning of stamhoofd. Onder de "reuzen" kunnen we dus de koningen van de Kanaänitische stadstaten rekenen, en verder lokale priesters en andere mannen van naam, zo lang zij geacht werden wijs en verheven te zijn. Bij de reuzen draait het dus om hun geestelijke gehalte en niet om hun lengte in centimeters. Per slot van rekening behoort ook Napoleon tot de groten der aarde wegens zijn grote invloed op zijn omgeving, en niet omdat hij de langste was. De aanwezigheid van  “reuzen”  zegt dus veel over de status van Kanaän, en in het bijzonder over de inwoners van Kirjath-Arba. Niettemin werden de reuzen door Israël afgedaan als gevallenen of gevallen engelen (Hebreeuws: nephilim, naphal betekent vallen), waarmee duidelijk wordt dat de verstandhouding tussen Israël en de Enakieten, ten tijde van de exodus niet optimaal was.
De naam Enak stamt af van de Hebreeuwse woorden anaq en anaqim, dat wil zeggen: langnekkigen of langhalzen. Hoewel symbolisch bedoeld, verklaart de omschrijving waarom de Enakieten werden vergeleken met reuzen. Van meer belang is, dat de langhalzen direct associaties oproepen met de artistieke kunst van Echnaton, die zichzelf en zijn familie bij voorkeur liet afbeelden met langgerekte lichamen en extreem lange halzen (zie afbeelding). Van uitzonderlijke schoonheid is het wereldberoemde beeld van zijn vrouw Nefertiti die zo’n lange hals vertoont. Er is vrij veel gespeculeerd over de zonderlinge fysionomie van Echnaton en zijn gezinsleden. Wat de reden ervan was, is nog steeds niet precies bekend, maar aanvaardbaar is dat de lange halzen een teken waren van koninklijke waardigheid en verhevenheid. In het bijzonder kunnen de lange halzen een mystieke betekenis gehad hebben.
De gelijkenis tussen de lange halzen van de Enakieten en de kunst van Echnaton veronderstelt een relatie tussen die twee. In de naam Echnaton (spellingsvariant: Akhnaten) schuilt zelfs die van Enak als we Enak lezen als Enakh, of Anaq als Anakh en de consonanten van plaats verwisselen. Vergelijk de meervoudsvorm Enakieten met Akhnaten. De Enakieten lijken daarmee aanhangers van Echnaton te zijn. Na de regering van Echnaton kunnen sympathisanten van de zonneschijf Aton naar de zonnestad Kirjath-Arba zijn gevlucht.

De diepere betekenis van de Enakieten en hun woonplaats Kirjath-Arba is helaas in de Bijbel op verschillende wijzen verdoezeld.

1.
De informatie is over meerdere bijbelboeken versnipperd: Genesis, Exodus en Numeri en Jozua. Kirjath-Arba bijvoorbeeld, wordt al genoemd in Genesis 23:01 waar Sara kwam te overlijden, terwijl de context met Arba en de Enakieten pas wordt uitgelegd in de andere hoofdstukken.
2.
De betekenis van Mamre (Kirjath-Arba, Hebron) als heiligdom van een zonnecultus is nogal versluierd weergegeven.
3.
Ten derde is de samenhang tussen farao Echnaton en de Enakieten ver te zoeken als laatsten worden vertaald door gevallen engelen en reuzen in plaats van langhalzen.
4.
En ten vierde wordt met dit alles verdoezeld, waarom er Egyptenaren meetrokken naar Kirjath-Arba tijdens de uitvaart van Jakob.

Al met al is het niet eenvoudig om de betekenis van de Enakieten boven tafel te krijgen, en naarmate we verder duiken in hun geschiedenis krijgen we met meer symboliek te maken. Bewijzen blijven uit, maar omdat er toch vele gegevens werden gevonden die op een relatie tussen farao Echnaton en de Enakieten duiden, gaan we verder met dit hoofdstuk.

VI.06: Het getal vier

Abram en Arba moeten een bijzondere relatie hebben gehad met Kirjath-Arba, Aanwijzingen hiervoor vinden we bij de symbolische betekenis van het getal vier. De naam Arba betekent vier. De stad Kirjath-Arba betekent stad van vier en ook Hebron - een naam die meer naar Israël verwijst - kent men wel als Vierstad.
Traditioneel leggen theologen verband tussen dit getal en het oude bondgenootschap, dat er ooit in het heilige centrum Mamre was opgebloeid tussen de vier mannen Abraham, Mamre, Eskol en Aner. Ook suggereert men wel dat Hebron was opgedeeld in vier districten. Dergelijke benaderingen sluiten Arba uit, terwijl hij de eigenaar van de stad was, en zijn naam vier betekent. De pointe is nu juist, dat zowel de Enakieten als de Israëlieten van het zelfde getal uitgingen, en dit op een gemeenschappelijk doel duidt met betrekking tot de Vierstad.

Ga verder met hoofdstuk VI, paragraaf 06 »