Het mysterie van Jozef & Echnaton

Hoofdstuk VI

4.
De druiventros symboliseerde de hoge status van Jozef en de bewoners van Kirjath-Arba, die tot het zuivere zaad (de uitverkorenen) behoorden. Maar tijden veranderen en aan de vruchtbare samenwerking tussen Israël en de Enakieten zou een einde komen.

Jr.02:21-
Ik echter had u geplant als een edele druif, een volkomen zuiver zaad; doch hoe zijt gij Mij veranderd in wilde ranken van een vreemde wingerd!

5.
Tot slot verklaart de tros druiven - die van de rank was afgesneden -, dat de vruchtbare samenwerking tussen Enakieten en Israëlieten verleden tijd was. Hoewel er niets te vrezen viel van de reuzen, zou het volk van Israël zich van hen afkeren.

Nm.14:06-
En Jozua, de zoon van Nun, en Kaleb, de zoon van Jefunne, die behoorden tot degenen die het land verspied hadden, scheurden hun klederen en zeiden tot de gehele vergadering der Israëlieten: Het land dat wij doorgetrokken zijn om het te verspieden, dat land is buitengewoon goed. (…) en gij,  vreest het volk van het land niet, want zij zijn ons tot spijs, hun schaduw is van hen geweken (…).

Nm.14:10-
Toen zeide de gehele vergadering, dat men hen stenigen zou.

Ondanks de geruststellende woorden van Jozua en Kaleb, was de vergadering totaal overstuur door de negatieve berichtgeving over de reuzen, en maakten de Israëlieten plannen om Jozua en Kaleb te stenigen. De HERE was zeer verbolgen over al het wantrouwen, met als gevolg dat Zijn volk zou boeten en veertig jaar moest rondzwerven, alvorens zij het Beloofde Land mochten innemen. Behalve Kaleb.

Nm.14:24-
Doch omdat bij mijn knecht Kaleb een andere geest geweest is en hij Mij volkomen gevolgd heeft, zal Ik hem naar het land brengen, waar hij heen geweest is, en zijn nakomelingschap zal het bezitten.

Alles bij elkaar blijken de Enakieten (wel te verstaan aanhangers van Echnaton) van grote invloed te zijn geweest op de meest spectaculaire gebeurtenis in de geschiedenis van Israël, de exodus. Als de Israëlieten zich niet tegen hen hadden afgezet, had de uittocht uit Egypte geen 40 jaar hoeven duren.

VI.10: Arba, voorvader van farao Echnaton

In deze paragraaf gaan we proberen iets dieper door te dringen tot de geheimzinnige figuur Arba. Daar de Bijbel maar weinig over hem meedeelt, kunnen we helaas alleen speculeren. Niettemin zijn er rond Arba een paar merkwaardige coïncidenties te ontdekken, die misschien iets meer over hem kunnen vertellen en zijn relatie met Abram.

Als Enak symbool staat voor farao Echnaton kan Arba, de voorvader van Enak, een “voorvader” van farao Echnaton uitbeelden. Het kan daarbij zowel om biologische verwantschap gaan als om een geestverwant of om een groep geestverwanten uit de 18e dynastie. Aangezien de naam Arba vier betekent, kan hij bijvoorbeeld de voorgangers van farao Echnaton vertegenwoordigen. Allereerst valt te denken aan de vier generaties Amenhotep, waar Echnaton (Amenhotep IV) de laatste van was. Maar ook de vier generaties Thoetmosis komen in aanmerking. In het bijzonder kunnen we Thoetmosis III aan Arba verbinden, en wel op basis van de volgende twee argumenten.

1.
Arba verscheen in Kirjath-Arba toen Sara was overleden. Immers voor Sara's dood heette het plaatsje nog Mamre. Op het moment van Sara's dood was Abram 137 jaar. Volgens tabel A3, viel Sara’s dood ten tijde van Hatsjepsoet die regentes was voor Thoetmosis III (zie tabel A3, kolom f). Aangezien Arba en Abram tijdgenoten waren, kunnen we beide mannen ten tijde van Hatsjepsoet en Thoetmosis III plaatsen. In deze context kan Arba dus een pseudoniem zijn voor Thoetmosis III. De jonge Thoetmosis zou het regentschap van Hatsjepsoet benut hebben voor een opleiding in het leger, en kan daarbij zijn aandacht hebben gericht op Mamre (Kirjath-Arba) en de daar heersende zonnecultus.

2.
Wat Abram in het bijzonder aan Thoetmosis III (Arba) lijkt te koppelen, is Gn.15:18.

Gn.15:18-
Te dien dage sloot de HERE een verbond met Abram, zeggende: Aan uw nageslacht zal Ik dit land geven, van de rivier van Egypte tot de grote rivier, de rivier de Eufraat (…).

Het verbond dat de HERE met Abram sloot, werd feitelijk niet door de nazaten van Abram gerealiseerd, maar duidelijk wél door Thoetmosis III, toen hij eenmaal aan regeren toekwam (zie voor zijn overwinningen, hoofdstuk II.06). Van Abrams biologische nakomelingen - het volk Israël -  is nooit bewezen dat zij een dergelijk groot territorium in bezit hadden, en er zijn zelfs vele argumenten te bedenken dat dit in werkelijkheid nooit heeft bestaan. Zo bekeken, kan het nageslacht in Gn.15:18 niet op de biologische nazaten van Abram slaan. De vraag rijst dan, wat er nog overblijft van de waarde die we aan Gods verbond mogen hechten. Aannemende dat de auteurs met de belofte van uitgebreid grondbezit een bepaalde boodschap hebben willen afgeven, die de realiteit beter benadert, zullen zij Thoetmosis III op het oog hebben gehad, die feitelijk land veroverde van de Eufraat tot diep in het zuiden van Nubië.
Wellicht moeten we Abrams nageslacht hier dus in breder perspectief zien als zijn latere geestverwanten, en  mogelijk was Thoetmosis III een van zijn geestverwanten.
We vonden drie aanwijzingen die hierbij aansluiten.

1.
In symbolisch opzicht kan Thoetmosis III onder de schuilnaam Arba heel goed een geestverwant van Abram zijn geweest. In hoofdstuk VI,06 werd een diepe verbondenheid geconstateerd tussen Arba en Abram, hetgeen zich vertaalt in een symbolische binding tussen Thoetmosis III en Abram.  Het land dat Thoetmosis III van de Nijl tot aan de Eufraat veroverde, zou dan bestemd zijn geweest voor het nageslacht en de latere geestverwanten van Abram én Thoetmosis III, onder wie wij zowel Israëlieten, de Amarna-koningen als de  latere aanhangers van Echnaton kunnen scharen.

Ga verder met hoofdstuk VI, paragraaf 10 »